Bron: New Scientist, Peter de Jaeger
5 juli 2017 | Peter de Jaeger | Mens | Plant & dier
De tabaksteelt krijgt een tweede leven. Nu het rokertje definitief op zijn retour is, bestuderen ze in Wageningen de plant als medicijnleverancier.
De tabaksplant produceert medicinale eiwitten.
Het kan raar lopen. Wageningen was tot in de jaren zestig van de vorige eeuw het centrum van de Nederlandse tabaksteelt. Het tabaksmozaïekvirus maakte toen abrupt een einde aan de florerende tabakscultuur. Verrassend genoeg staat tabak nu weer centraal in de stad; deze keer wordt in Wageningen vooral onderzoek gedaan naar de plant als fabriekje van medicijnen.
Ooit werd tabak gezien als geneesmiddel. De indianen gebruikten de plant om wonden te genezen en hoofdpijn te bestrijden. Columbus bracht het goedje mee van Amerika naar Europa. Ook hier werd het gebruikt om slijm op te lossen, als pijnverlichter bij syfilis en als desinfecterend middel bij cholera en de pest. Het zou zelfs helpen tegen schurft en verkoudheid.
Inmiddels weten we dat roken dodelijk is. Toch wordt de tabaksteelt nieuw leven ingeblazen. Dit keer om medicinale eiwitten te produceren, als grondstof voor medicijnen tegen met name kanker en chronische ontstekingen.
‘Er is een hele waslijst van eiwitten, vaccins en hormonen uit tabak te maken’, zegt Arjen Schots, onderzoeker aan Wageningen University. ‘Tot nog toe is er pas één medicijn op de markt. Dat is Elelyso tegen de ziekte van Gaucher, een erfelijke stofwisselingsziekte, gemaakt door het Israëlische bedrijf Protalix. Binnen tien jaar zullen er vele volgen.’
De markt voor biopharming, medicijnen uit planten, wordt geschat op 200 miljard euro. Een medicijn tegen borstkanker uit tabak, Herceptin, komt volgend jaar op de markt. De waarde hiervan is ruim 6 miljard euro, schat de Canadese producent PlantForm.
Waarom is tabak zo aantrekkelijk als medicijnfabriek? ‘De plant is een modelgewas waar we al veel over weten. Het genoom is volledig in kaart gebracht. We werken met Nicotiana benthamiana, een zusje van de gewone tabak. Deze plant hoeft niet genetisch te worden veranderd om eiwitten te produceren. Het is voldoende om de bacterie Agrobacterium met daarin het gen van het gewenste eiwit, in te brengen in de plant. Hiermee komen we tegemoet aan de bezwaren van de consument tegen genetisch gemanipuleerde planten.’
Ander belangrijk voordeel is dat planten een stuk goedkoper en sneller medicijnen kunnen maken dan via fermentatie van dierlijke celculturen. Er worden ook andere planten gebruikt voor biopharming, waaronder mais, luzerne en rijst. Maar tabak is erg populair, omdat het snel en in grote hoeveelheden groeit. ‘Als je een kas vol zou zetten met tabaksplanten, kun je wel enkele honderden grammen per hectare oogsten in een cyclus van zes tot zeven weken. Het is de helft goedkoper in productie vergeleken met zoogdiercellen’
Schots: ‘Bovendien hoef je bij planten niet bang te zijn voor pathogenen die ons ziek kunnen maken. Dat is bij zoogdiercellen wel het geval. Daarin kunnen ziekmakende virussen of prionen zitten. Dat gaf enkele jaren geleden veel commotie bij de productie van een medicijn tegen de ziekte van Gaucher uit hamstercellen.’
Een van de problemen van productie in planten is het verschil tussen plantaardige en dierlijke eiwitten. Beide zijn voorzien van andere ‘suikerstaarten’ aan het eiwit. Planten kunnen de menselijke suikerketens niet aan de eiwitten, oftewel de antilichamen, vastmaken (glycosyleren). Dat kan de werking verminderen. ‘Maar door plantenenzymen uit te schakelen en menselijke enzymen toe te voegen, lukt het om suikerketens op planteiwitten meer op die van ons te laten lijken. Zo is het probleem van glycosylering deels opgelost’, zegt Schots, die hierover onlangs publiceerde in Scientific Reports.
Het Wageningse onderzoek richt zich op parasitaire wormen. ‘We kijken of we bepaalde eiwitten van die parasiet kunnen namaken in de plant. Die eiwitten zijn te gebruiken voor therapieën om ontstekingen te remmen en het immuunsysteem rustig te maken’, zegt de plantwetenschapper.
Schots werkt vooral aan eiwitten uit Schistosoma mansoni, de parasiet die schistosomiasis veroorzaakt. ‘Die worminfectie is na malaria de belangrijkste parasitaire aandoening in de tropen en bezorgt de patiënt
jarenlang veel narigheid.’
Schots voorspelt dat biopharming de komende tien jaar flink zal groeien. De potentiële besparingen zijn enorm, zeker in markten die nu door één of twee medicijnen worden voorzien. Monopolies beheersen de farmaceutische industrie. Als biopharmingbedrijven erin slagen patenten te krijgen op hun medicijnen, kunnen ze de markt openbreken met analoge medicijnen die met planten zijn gemaakt. Goed nieuws voor die bedrijven, maar vooral voor patiënten die toegang krijgen tot goedkopere, levensreddende medicijnen. ‘De komende vijftien jaar zullen meer medicinale eiwitten uit planten in de klinieken verschijnen. Daar ben ik van overtuigd.’
Bron: New Scientist.
Sinds gisteren 5 juli 2017 hangt het wapenschild, dat jarenlang boven de entree van het gemeentehuis van Amerongen hing, weer te pronken in het Tabaksteeltmuseum. Het bord was na al die jaren ernstig door de elementen aangetast en toe aan een grondige restauratie. Om deze restauratie te realiseren, nam de Heemkundige stichting contact op met de creatieve schildersschool Nimeto in Utrecht en Weijman Schildersbedrijf in Amerongen. Zowel de school als de firma Weijman reageerden positief op het verzoek van de stichting en gingen met groot enthousiasme aan de slag. Onder leiding van één van de docenten van de school, dhr. Steef van Houten, gingen de leerlingen Domenica van Muilwijk, Maron Zwakman en Rick van de Pol aan het werk. Zij zorgden er voor dat het bord werd verstevigd en weer in de originele kleuren werd hersteld. Eén van de grootste problemen die ze daarbij tegenkwamen waren die kleuren. Met name het rood en blauw wat op het schild werd gebruikt moest handmatig worden samengesteld omdat deze kleuren in vroeger tijden een to
taal andere uitstraling hadden dan tegenwoordig. Hierin werd vooral door de firma Weijman vakkundige hulp verleend. Het kostte de nodige moeite en zweetdruppels, maar het eindresultaat is voor alle betrokkenen iets om trots op te zijn.
Gisteren 5 juli 2017 om 11.00 werd het bord officieel onthuld door mevrouw Willy Doorn, oud-burgemeester van Amerongen. Zij was de laatste officiële burgemeester van ons mooie dorp en nam afscheid in 2003 vlak voor de samenvoeging met de andere heuvelrug gemeenten. De onthulling gebeurde op het plein voor het Tabaksteeltmuseum waarbij tevens de overdracht van het bord aan het museum plaats vond.
Na de officiële overdracht werden alle aanwezigen door de voorzitter van het Tabaksteeltmuseum mevrouw Betty van de Bosch uitgenodigd om het glas te heffen in het tegenover het museum liggende Café De Tram.
Lintje voor Gerrit Jan Hoogendoorn
Op 26 april 2017, om 11.00 uur is ons bestuurslid Gerrit Jan Hoogendoorn benoemd tot lid in de Orde van Oranje Nassau. Hij ontving deze onderscheiding voor zijn jarenlange aktiviteiten voor ons Tabaksteeltmuseum en voor de Heemkundige Stichting, waar hij, ook als bestuurslid, al jarenlang goed werk verricht. Namens het bestuur en de vrijwilligers van het Tabaksteeltmuseum en de Heemkundige Stichting, onze gelukwensen aan hem en zijn familie.
Wij hopen dat hij nog lang aktief mag zijn binnen beide verenigingen.
Elk voorjaar weer opnieuw begint het te kriebelen bij onze vrijwilligers.
Het zaad moet in de bak, het land moet worden bemest. Ook dit jaar weer, zijn ze op tijd begonnen met de voorbereidingen voor een nieuwe tabaksoogst.
En het moet gezegd, het akkertje ligt er weer mooi bij. De mest ligt keurig verspreid over het land en in de broeibak steken de piepkleine blaadjes van de nieuwe generatie tabaksplantjes al boven de grond uit. Dit jaar extra beschermd met plastic, vanwege de nog steeds actieve nachtvorst.
Over een paar weken zullen ze groot genoeg zijn om te worden overgeplant op de akker waar ze tot volle wasdom zullen komen en over een paar maanden zal dan hopelijk weer een mooie oogst van het land gehaald kunnen worden.
Bent u in de buurt, kijk er eens naar om, het is leuk om het proces van piepklein zaadje tot volwassen tabaksplant te volgen.
Nieuwe Vitrine in Bibliotheek Amerongen
Onlangs heeft de Heemskundige Stichting Amerongen een nieuwe vitrine ingericht in de Bibliotheek.
De vitrine is gewijd aan bodemvondsten, beschikbaar gesteld door de heer Cees Jansen uit ons dorp. Dhr. Jansen ontdekte deze vondsten tijdens wandelingen door de bossen uiterwaarden van Amerongen.
Het loont de moeite om, als u in de buurt bent een kijkje te nemen in de bibliotheek.
De vitrine staat direct als u binnenkomt links om de hoek bij het raam.
